Literatura i filmy o Polakach w Bośni
▶️ Po latach starań, udało nam się pozyskać dofinansowanie na druk (pierwszej!) pracy magisterskiej Pana Tadeusza Jurkowskiego. Publikacja pt. „Osiedlenie się Polaków z Jugosławii na ziemiach powiatu bolesławieckiego w latach 1946 – 1947” jest pracą magisterską napisaną pod kierunkiem dr. Leszka Winowskiego, obronioną w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, w 1970 roku. Stanowi cenne źródło wiedzy dotyczące historii naszego miasta. Została wydana drukiem w ramach wsparcia finansowego pozyskanego na realizację zadania publicznego z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego i środków Gminy Miejskiej Bolesławiec. Wydawcą, na zlecenie naszego Stowarzyszenia jest Muzeum Ceramiki w Bolesławcu.
▶️ 'Nasza Bośnia’ film dokumentalny (czas 20 minut), zrealizowany w 2018 roku w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie projektu „Ocalić od zapomnienia … polskie cmentarze Derventa i Gradiszka w Bośni” współfinansowanego w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą w 2018 roku.
Film ’Nasza Bośnia’ /produkcja filmu: live./ można obejrzeć tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=fmIQJ6hZ0K4&feature=youtu.be&fbclid=IwAR0VTFOSDM-J1F8EOWKzGEeIeIyO5W2g4cM5JZSbuT_eTP8Fv2cmGgvWS6g
Film udostępniamy na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Stowarzyszenia Reemigrantów z Bośni, ich Potomków oraz Przyjaciół. Utwór powstał w ramach zlecania przez Kancelarię Senatu zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2018 roku. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania w/w informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o zleceniu zadania publicznego przez Kancelarię Senatu oraz przyznaniu dotacji na jego wykonanie w 2018 roku. Pełna treść licencji jest dostępna na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/legalcode
▶️ ’Detlak – Kalendrovce Miljevac, osady polskiej emigracji w Bośni’ autorstwa Franciszka Kwaśniaka dotycząca polskiego wychodźctwa z terenów Galicji, Bukowiny i Wołynia na tereny Bośni. Przedstawia w skrócie opisy życia polskich osadników w Bośni i Hercegowinie w miejscowościach Kalendrovce i Miljevac, do których w latach 1894 – 1905 w wędrówce za lepszym życiem trafili na ziemie bośniackie nasi rodacy. Publikacja powstała w ramach projektu „Ocalić od zapomnienia … polskie cmentarze Derventa i Gradiszka w Bośni” współfinansowanego w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą w 2018 roku.
Publikacja „Detlak – Kalendrovce Miljevac, osady polskiej emigracji w Bośni” jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Stowarzyszenia Reemigrantów z Bośni, ich Potomków oraz Przyjaciół. Utwór powstał w ramach zlecania przez Kancelarię Senatu zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2018 roku. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania w/w informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o zleceniu zadania publicznego przez Kancelarię Senatu oraz przyznaniu dotacji na jego wykonanie w 2018 roku.
Pełna treść licencji jest dostępna na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/legalcode
Publikacja dostępna jest w sieci w tym miejscu: Detlak Kalendrovce Miljevac_tekst
▶️ 'Pozostanie po nas las’ film dokumentalny (czas 53 minuty) Scenariusz i reżyseria – Szymon Wasylów, Zdjęcia – Emil Mazur. W 2017 roku został zrealizowany dokument relacjonujący podróż reemigrantów z Bośni na ziemię swoich przodków, w celu odnalezienia i uporządkowania polskich cmentarzy na tych terenach. Nekropolie Polaków w Bośni nie przypominały dotąd tych znanych nam na co dzień. Większość cmentarzy była pokryta gęstym i niedostępnym lasem, do którego trzeba było karczować sobie drogę maczetami i pilarkami. Cmentarze oznaczane były roboczo poprzez wycięcie na drzewie symbolu krzyża. Dzięki pracy ludzi zgromadzonych wokół Stowarzyszenia Reemigrantów z Bośni, ich Potomków oraz Przyjaciół, a także innych osób, które pragnęły wnieść swój wkład w kultywowanie polskiej historii, udało się stworzyć na terenie północnej Bośni symboliczne miejsca pamięci.
Film ’Pozostanie po nas las’ można obejrzeć tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=ROEJtDlqxOo&feature=youtu.be
Dokument został zrealizowany w ramach projektu naszego Stowarzyszenia pt. – ‚Ocalić od zapomnienia – inwentaryzacja, zabezpieczenie i uporządkowanie miejsc pamięci, polskich cmentarzy na bośniackich ziemiach’, współfinansowany ze środków Kancelarii Senatu w ramach programu ‘Opieka nad Polonią i Polakami za granicą w 2017 roku’.
Film udostępniamy na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Stowarzyszenia Reemigrantów z Bośni, ich Potomków oraz Przyjaciół. Utwór powstał w ramach zlecania przez Kancelarię Senatu zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2017 roku. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania w/w informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o zleceniu zadania publicznego przez Kancelarię Senatu oraz przyznaniu dotacji na jego wykonanie w 2017 roku. Pełna treść licencji jest dostępna na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/legalcode
▶️ ’Ocalić od zapomnienia – Polskie cmentarze w Bośni’
W ramach projektu naszego Stowarzyszenia pt. – ‚Ocalić od zapomnienia – inwentaryzacja, zabezpieczenie i uporządkowanie miejsc pamięci, polskich cmentarzy na bośniackich ziemiach’, współfinansowany ze środków Kancelarii Senatu w ramach programu ‘Opieka nad Polonią i Polakami za granicą w 2017 roku’ powstała publikacja opracowana przez Jana Bujaka ‘Ocalić od zapomnienia – Polskie cmentarze w Bośni’. Jest to materiał, który powstał podczas wyjazdów Stowarzyszenia do Bośni w 2017 roku. Dwukrotnie w tym roku, członkowie naszego Stowarzyszenia wyjeżdżali do Bośni, aby porządkować zapomniane polskie nekropolie. Zgodnie z tym co założyli w projekcie, wykonali prace przy uporządkowaniu i oznaczeniu krzyżami nowo zlokalizowanych polskich nekropolii w Bośni. Krzyże ustawiono na cmentarzach w Ćukali i w Prosječce (oba leżące w parafii Novi Martyniec w Bośni). Odwiedzili i uporządkowali również cmentarze w Starej Dubravie i w Novym Martyńcu. Całość została udokumentowana i opisana w publikacji, która swoją premierę miała 29 listopada podczas konferencji kończącej projekt. W publikacji miejsca te zostały opisane wraz z podaną szczegółową lokalizacją opisywanych cmentarzy. Publikacja zawiera również szczegółowe dane o pochówkach, opracowane na podstawie ksiąg parafialnych z lat 1881 – 1946. Całość została udokumentowana i opisana w publikacji, która swoją premierę miała 29 listopada podczas konferencji kończącej projekt. Publikację udostępniamy bezpłatnie!
Publikacja „Ocalić od zapomnienia – Polskie cmentarze w Bośni” jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Stowarzyszenia Reemigrantów z Bośni, ich Potomków oraz Przyjaciół. Utwór powstał w ramach zlecania przez Kancelarię Senatu zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2017 roku. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania w/w informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o zleceniu zadania publicznego przez Kancelarię Senatu oraz przyznaniu dotacji na jego wykonanie w 2017 roku.
Pełna treść licencji jest dostępna na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/legalcode
Publikacja dostępna jest w sieci w tym miejscu: Publikacja_ocalic_polskie_cmentarze_Bujak
—
▶️ Polskie Parafie w Bośni w latach 1891 – 1946, autor Jan Bujak
Jest to kolejna książka autora trylogii „Galicjanie i Serbowie”, obejmującej trzy rejony, trzy pary bohaterów oraz trzy okresy historyczne.
Publikacja Polskie Parafie w Bośni w latach 1891 – 1946, zawiera ogrom informacji historycznych, wzbogacają ją historyczne i współczesne fotografie, a także mapy oraz piękne, kolorowe rysunki, ukazujące poszczególne kościoły. Do książki dołączone są płyty CD zawierające wykazy urodzeń, ślubów i zmarłych sporządzone w języku polskim z parafialnych ksiąg kościelnych z dekanatu Prnjavor oraz dokumentację fotograficzną ponad 4 tysięcy stron zapisów, dających możliwość porównania zestawień sporządzonych po polsku z zapisami oryginalnymi w księgach parafialnych.
Książkę zakupić można w jeleniogórskim wydawnictwie AD REM www.adrem.jgora.pl
—
30 marca 2017 r. w Centrum Integracji Kulturalnej Orzeł przy ul. Chopina odbyła się promocja dwóch publikacji poświęconych powojennym dziejom miasta i jego mieszkańców, wydanych przez Muzeum Ceramiki w Bolesławcu: „Bolesławianie – nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska” oraz „Wydzierając puszczy ziemię… wspomnienia bolesławieckich reemigrantów z Jugosławii”.
„Bolesławianie – nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska”. Książka zawiera 32 referaty, które zostały wygłoszone podczas konferencji zorganizowanej w dniach 17-18 czerwca 2016 r. w Bolesławcu, dotyczące tematyki osiedleńczej i problematyki osadnictwa w Bolesławcu na Dolnym Śląsku po 1945 r. Wśród autorów tekstów znaleźli się przedstawiciele placówek naukowych, instytucji i organizacji państwowych i stowarzyszeń lokalnych: Barbara Smoleńska, Halina Waniak, Maria Niemczuk, Kamilla Dudek, Grzegorz Jankowski, Jerzy Zieliński, dr Rafał Nowakowski, Anna Bober-Tubaj, dr Edmund Maliński, Krzysztof Rajczakowski, Agata Bojanowska, dr Dariusz Przybytek, dr hab. Filip Wolański, dr Barbara Techmańska, Marta Łobacz, Angelika Perz, dr Grzegorz Sobel, Natalia Maria Kotrys, Kamilla Jasińska, prof. zw dr hab. Grzegorz Strauchold, Zygmunt Brusiło, Zdzisław Abramowicz, dr Aleksander Srebrakowski, prof. dr hab. Rościsław Żerelik, Barbara Grzybek, Ivo Łaborewicz, dr hab. Joanna Nowosielska-Sobel, Adam Baniecki, dr hab. Piotr Pałys, prof. dr hab. Leszek Ziątkowski, Kamil Frączkiewicz, Barbara Schutty, Joanna Wolska-Zielińska. Organizatorami konferencji byli: Muzeum Ceramiki w Bolesławcu (ze wsparciem Gminy Miejskiej Bolesławiec), Pracownia Atlasu Historycznego Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Oddział w Bolesławcu oraz Bolesławiecki Ośrodek Kultury-Międzynarodowe Centrum Ceramiki.
„Wydzierając puszczy ziemię… wspomnienia bolesławieckich reemigrantów z Jugosławii”. To czwarta część wydana w ramach projektu „Ocalić od zapomnienia”, poświęconego poszczególnym grupom reemigrantów, którzy przybyli na ziemię bolesławiecką po 1945 r., realizowanego w latach 2013-2016 przez Gimnazjum Samorządowego nr 2 i Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, przy wsparciu lokalnych Stowarzyszeń oraz uczniów i nauczycieli szkół z Bolesławca i okolicznych miejscowości. Publikacja „Wydzierając puszczy ziemię…” została poświęcona najliczniejszej grupie osadników na tym terenie. W przygotowanie tomu zaangażowanych było 91 uczniów szkół różnego szczebla i 13 nauczycieli. Udało im się opracować aż 89 biogramów, bogato ilustrowanych materiałem zdjęciowym pochodzących z archiwów rodzinnych bohaterów. Publikacja został przygotowana pod redakcją: prof. zw. dr hab. Grzegorza Straucholda (Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego), Ewy Ołenicz-Bernackiej i Ewy Szajwaj (Gimnazjum Samorządowe nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir) oraz Agaty Bojanowskiej i Anny Puk (Muzeum Ceramiki w Bolesławcu).
Obie publikacje można zakupić w Muzeum Ceramiki w Bolesławcu.
.
Zainteresowanym tematem reemigrantów polecamy publikację opracowaną przez Jacka Tomasza Lisa – Z Bośni do Polski – edycja źródłowa dokumentów dotyczących reemigracji Polaków z Bośni i Hercegowiny po II wojnie światowej – wydaną w 2016 roku w ramach projektu: ‘70 lat od powrotu Polaków z Bośni – umacnianie tożsamości kulturowej Polonii w Bośni i Hercegowinie’ współfinansowanego w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą, którego nasze Stowarzyszenie było Partnerem. Przetłumaczona na język serbski zawiera dodatkowo rozdział obejmujący okres austro-węgierski, międzywojnie jak i II wojnę światową. Po wydanie 'papierowe’ zapraszamy na spotkania naszego Stowarzyszenia. Publikację udostępniamy bezpłatnie!
Książka do pobrania w obu wersjach językowych, dostępna jest na stronie Urzędu Miasta Bolesławiec, pod linkiem https://bolesławiec.pl/miasto/index.php?option=com_content&view=article&id=503&Itemid=252
—————————————————-
Literatura:
1. Katarzyna Pielech, Emigracja i życie Polaków w Bośni w latach 1890 – 1946. Proart, Bolesławiec 2008.
2. Franciszek Kwaśniak, Dzieje Polaków w Bośni (1895-1946). Legnica 2008.
3. A. Orlovac, Wierny do śmierci. Legnica 2005.
4. Jan Bujak, Trylogia: Galicjanie i Serbowie.
- część I. Jędrej i Zosia (1887 – 1919), Wyd. AD REM, Jelenia Góra 2012, ss. 16,
obejmuje okres życia w Galicji, emigrację oraz początki na bośniackiej ziemi do zakończenia I wojny światowej. Wydana również w języku serbskim.
- część II. W Bośni. Wicek i Anna (1919 – 1939), Wyd. AD REM, Jelenia Góra 2014, ss. 376,
to sielskie życie na bośniackiej wsi z sąsiadami Serbami, przedstawiająca wieloletnią pracę na roli i zbieranie jej obfitych plonów.
- część III. Wojna i wyjazd do Polski. Antek i Aniela (1940 – 1950), Wyd. AD REM, Jelenia Góra 2015, ss. 376,
losy Polaków w Bośni w czasie II wojny światowej oraz reemigracja do powojennej Polski na Dolny Śląsk.
.
.
5. Janina Zimirska, Nasza Bośnia, Stowarzyszenie „Wilcze Bractwo”. Osieczów 2013.
6. Janina Zimirska, Bośnia – wątpliwy raj, Stowarzyszenie „Wilcze Bractwo”. Osieczów 2012.
Literatura historyczna trudnodostępna:
1. J. Albin, Polacy w Jugosławii. Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin 1983
2. M. Czermiński, Z podróży po Bośni i Hercegowinie. Kraków 1899;
3.T. Lubaczewski, Osadnictwo Polskie w Bośni. Przedruk z „Polityki”. Warszawa 1922;
4. J. Magiera, Ludność Polska w Bośni. Wyd. Prawda. Kraków 1912;
5. M. Małecki, Polskie kolonie w Bośni i ich język [w:] Czasopismo Język Polski. Wyd. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i Akademia Umiejętności. Kraków, lipiec – sierpień 1927;
6. H.Z. Pietraszek, Dzieje Dolnoślązaków. Na Ojczyzny Łono. Odpis felietonu zamieszczonego w Gazecie Robotniczej. Warszawa 1950;
7.K. Szeląg, Batalion Śmiałych. Wyd. Ministerstwo Obrony Narodowej. Warszawa 1981;
8. C. Leżeński, I. Marinkovic, Przez trzy granice. Polacy i Jugosłowianie na szlakach wojny i pokoju. Warszawa 1986.
Literatura nt. tradycji i folkloru reemigrantów z Bośni:
- Elżbieta Berendt (red.), Mom jo skarb… Dolnośląskie tradycje w procesie przemian. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2009. Fragmenty – głównie od strony 99 – 111.
- Elżbieta Berendt (red.), Mom jo skarb… Rękodzieło ludowe na Dolnym Śląsku. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2010. Fragmenty – głównie od strony 181 do 201.
- Katarzyna Pielech – Łakoma, Bożena Długosz [W:] Elżbieta Berendt (red.), Mom jo skarb… Smaki tradycji dolnośląskich. Agencja Wydawnicza ARGI. Wrocław 2012. Fragmenty – głównie od strony 111 do 116.
- Krzysztof Wrocławski (red.), Polacy w Bośni – Polacy o Bośni. Przewodnik bibliograficzny z komentarzami. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2003.
Ciekawe linki – tam trzeba zajrzeć!
Polacy w Bośni i Hercegowinie, organizacje polonijne w Bośni i Hercegowinie, sylwetki największych Polaków w Bośni:
http://sarajewo.msz.gov.pl/pl/polonia_w_bosni_i_hercegowinie/polacy_w_bosni_i_hercegowinie/
Fale emigracyjne pod koniec XIX i na początku XX wieku:
http://www.wspolnota-polska.org.pl/index6fda.html?id=kw3_4_06
Relacje reemigrantów, wiersze, ciekawostki:
http://powrotdokorzeni.jimdo.com/
Artykuły z czasopism:
http://gosc.pl/doc/1468368.Na-Balkanach-byl-ich-dom
http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,87072,4354434.html
http://gosc.pl/files/old/gosc.pl/zalaczniki/2009/12/11/1260566086/1260566109.pdf
http://www.goniec.net/goniec/inne-dzialy/zycie-polonijne/bo%C5%9Bnia-i-hercegowina.html