Szanowny burmistrzu miasta Prnjavora!
Szanowni goście i przyjaciele festiwalu Mała Europa,
Szanowni przedstawiciele mniejszości polskiej,
Drodzy goście z polskiego miasta Bolesławiec!
Na wstępie chciałbym Was serdecznie pozdrowić i podziękować za zaproszenie do uczestnictwa w obchodach 70. – lecia przesiedlenia Polaków z tego regionu do polskiego miasta Bolesławiec. Niestety, ze względu na inne obowiązki, nie mogłem przybyć i osobiście z Wami być w tym ważnym dniu. Przyjmijcie mój krótki list jako symbol podziękowań i przyjaźni pomiędzy miastami Prnjavor i Rzeczpospolitej Polskiej, a przede wszystkim miasta Bolesławiec, którego przedstawiciele są tutaj dziś z nami.
Prnjavor jest ważnym miastem dla Polski i Polaków. Wiemy ilu Polaków przesiedliło się do tego miasta za czasów panowania Austro-Węgier i ilu ich potomków żyje dziś – którzy nie zapomnieli o swoim polskim pochodzeniu i którzy do dziś szanują i praktykują polską wiarę, tradycję i kulturę. Ważne jest, aby wspomnieć o tym, że część Polaków podczas II wojny światowej powróciło do miasta Bolesławiec w Polsce, gdzie znów część tradycji i języka z obszaru Bośni dalej kultywuje. Nie możemy zapomnieć o naszej wspólnej, często bolesnej, ale również i bardzo pięknej historii i musimy wspólnymi siłami utrzymywać więzi, które istnieją od dziesięcioleci pomiędzy naszymi krajami.
Jako historyk z zawodu, muszę Wam wspomnieć, że władza austro-węgierska sprowadziła w tamtym okresie również dużą liczbę Polaków, którzy pracowali jako urzędnicy, lekarze, inżynierowie i prawnicy, nie tylko w tej okolicy, ale również w innych miastach Bośni i Hercegowiny. Bez względu na to, czy byli to urzędnicy czy rolnicy, za nimi stoją pokolenia, które przez lata żyły na tych terenach i powoli wtapiały się w codzienne życie lokalnych społeczności, aby ostatecznie stać się ich nierozerwalną częścią.
Według spisu ludności z 1990 r. w Bośni i Hercegowinie żyło około 11 tys. osób, które zadeklarowały, że ich językiem ojczystym jest język polski. Polacy żyli w Sarajewie, Travniku, Gradiszce, Prnjavorze, Banja Luce. W Banja Luce w okresie międzywojennym założono urząd polskiego konsula honorowego. W połowie lat 20. XX wieku liczba Polaków w Bośni i Hercegowinie była bliska 12. tys. a w latach 30. Polaków było ponad 15. tys.
Podczas II wojny światowej, w oddziałach jugosłowiańskich partyzantów walczyło około 3 tysięcy Polaków, a groby niektórych możemy znaleźć na cmentarzach wojskowych w Banja Luce i Prnjavorze. Po II wojnie światowej do Polski wróciło około 18 tysięcy ludzi, a większość z nich osiedliła się w okolicach miasta Bolesławiec.
Na terytorium obecnej Bośni i Hercegowiny znajduje się siedem cmentarzy, na których możemy znaleźć groby Polaków, to są cmentarze w Sarajewie, Banja Luce, Devetinie, Srbcu, Lukavcu i Čelinovcu.
Oczywiście to jest tylko krótki wstęp i bardzo podstawowe informacje o skomplikowanej historii Polaków w Bośni i Hercegowinie. Na szczęście o wiele więcej usłyszymy dziś i jutro na tej konferencji. Mam także nadzieję, że uczestnictwo w festiwalu Mała Europa zaowocuje wspaniałymi doświadczeniami i pomysłami na dalszą współpracę.
Jako Ambasador Polski w Bośni i Hercegowinie, pragnę pomóc Wam w podtrzymywaniu więzów kulturowych, ekonomicznych i innych pomiędzy Polską, a przede wszystkim w utrzymywaniu dobrej i przyjacielskiej współpracy pomiędzy gminą Prnjavor i polskimi gminami i miastem Bolesławiec. Pragnę także przypomnieć, że nasza ambasada każdego roku przyznaje środki na utrzymanie polskich cmentarzy, krzyży, kościołów itp. codziennie współpracujemy ze Stowarzyszeniami Polaków w Bośni i Hercegowinie i z przyjaciółmi regionu Prnjavora w Polsce, w Bolesławcu i w innych miastach. Jesteśmy otwarci na każdy rodzaj współpracy. Muszę także szczerze powiedzieć, że marzę o tym, aby pewnego dnia założyć Instytut dokumentujący polskie ślady w Bośni i Hercegowinie, który zbierałby dowody naszej obecności w Waszym kraju. Wiem, że zarówno w Polsce jak i w Bośni i Hercegowinie żyją ludzie, którzy mają wspomnienia i dowody o historycznym znaczeniu, które muszą być uchronione od zapomnienia. To jest oczywiście jeden z pomysłów, który być może spotka się z waszym zrozumieniem.
Jeszcze raz w swoim imieniu, życzę Wam wszystkiego najlepszego i życzę udanego pobytu w tym pięknym mieście, jakim jest Prnjavor i udanego uczestnictwa w tym interesującym festiwalu, jakim jest Mała Europa.
Przy tej okazji wszystkim Polakom z Bolesławca przybyłym dzisiaj do Prnjavora na konferencję oraz festiwal Mała Europa chciałbym przekazać swoje serdeczne pozdrowienia i podziękowania za wieloletnią udaną współpracę i pielęgnowanie przyjaźni polsko-bośniackiej. Mam nadzieję, że pobyt w Prnjavorze będzie dla Państwa doskonałą okazją do odnowienia kontaktów z ziemią przodków, nawiązania nowych przyjaźni, źródłem inspiracji dla nowych działań i projektów, a także po prostu dobrze spędzonym czasem wśród ciepłych i serdecznych ludzi, jakimi są mieszkańcy Bośni i Hercegowiny.
Z poważaniem,
Andrzej Krawczyk
Ambasador Rzeczpospolitej Polskiej w Bośni i Hercegowini